Tulsi (Ocimum sanctum)

तुळशी ही एक पवित्र औषधी वनस्पती आहे ज्यामध्ये उपचार आणि आध्यात्मिक फायदे आहेत.^(HR/1)

आयुर्वेदात याला “”मदर मेडिसिन ऑफ नेचर” आणि “द क्वीन ऑफ नेचर” यासह विविध नावे आहेत. तुळशीचे बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारे, दाहक-विरोधी, अँटीट्यूसिव (खोकला आराम करणारे) आणि ऍलर्जीविरोधी गुण खोकल्यापासून मुक्त होण्यास मदत करतात. आणि सर्दीची लक्षणे. तुळशीची काही पाने मधासोबत घेतल्याने खोकला आणि सर्दीपासून आराम मिळतो तसेच रोगप्रतिकारक शक्ती सुधारते. तुळशीच्या चहाचा आरामदायी प्रभाव असतो आणि दररोज सेवन केल्याने तणाव कमी होण्यास मदत होते. आयुर्वेदानुसार तुळशीचा कफ-संतुलन गुणधर्म आहे. दम्याची लक्षणे कमी करण्यासाठी. दादाच्या उपचारातही तुळशी फायदेशीर आहे. तुळशीच्या पानांची पेस्ट प्रभावित भागात लावल्याने जळजळ आणि वेदना कमी होण्यास मदत होते.

तुळशीला असेही म्हणतात :- ओसीमम गर्भगृह, पवित्र तुळस, देवदुंदुभी, अपेतराक्षसी, सुलभा, बहुमंजरी, गौरी, भूतघनी, वृंदा, अरेद तुळशी, करितुलसी, गागर चेट्टू, तुळशी, तुळस, थाई तुळस, पवित्र तुळस, दोहश, तुळशी, कृष्णुल, कलाम, तुळशी. मंजरी तुळशी, विष्णू प्रिया, सेंट. जोसेफ वॉर्ट, सुवास तुलसी, रायहान, थिरू थेझाई, श्री तुलसी, सुरासा

तुळशीपासून मिळते :- वनस्पती

तुळशीचे उपयोग आणि फायदे:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, तुळशीचे (Ocimum sanctum) उपयोग आणि फायदे खाली नमूद केले आहेत.^(HR/2)

• सर्दीची सामान्य लक्षणे : तुळशी ही एक सुप्रसिद्ध इम्युनोमोड्युलेटरी औषधी वनस्पती आहे जी लोकांना सर्दीशी अधिक प्रभावीपणे लढण्यास मदत करू शकते. तुळशीमध्ये बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ, अँटी-अॅलर्जिक आणि दाहक-विरोधी गुणधर्म असतात, म्हणून ते नाकातील श्लेष्मल त्वचेची जळजळ रोखते. हे नियमितपणे पुनरावृत्ती होण्यापासून सामान्य सर्दीची लक्षणे देखील टाळते. दुसर्‍या अभ्यासानुसार, तुळशी खोकला कमी करण्यास मदत करू शकते.
  “सामान्य सर्दी ही कफाच्या असंतुलनामुळे आणि खराब पचनामुळे होते. आपण जे अन्न घेतो ते पूर्णपणे पचत नाही तेव्हा आमची निर्मिती होते. ही अमा थुंकीच्या माध्यमातून श्वसनसंस्थेत प्रवेश करते, ज्यामुळे सर्दी किंवा खोकला होतो. तुळशीचे दीप (भूक वाढवणारे), पाचन (भूक वाढवणारे) पाचक), आणि कफ संतुलित करणारे गुणधर्म अमा कमी करण्यास आणि शरीरातून अतिरिक्त थुंकी बाहेर काढण्यास मदत करतात. तुळशीकडा तयार करण्याच्या टिप्स: 1. 10 ते 12 तुळशीची पाने, 1 चमचे किसलेले आले आणि 7-8 वाळलेल्या कालीमिर्चची पाने एकत्र करा. एक वाडगा. 2. एक भांडे पाणी उकळण्यासाठी आणा, नंतर तुळशी, आले आणि कालीमिर्च घालून 10 मिनिटे शिजवा. 3. चिमूटभर काळे मीठ आणि एक चतुर्थांश लिंबू टाका. 4. बाजूला ठेवा एक मिनिट 5. सर्दी किंवा खोकल्याचा उपचार करण्यासाठी गाळून गरम प्या.
• दमा : तुळशीमध्ये इम्युनोमोड्युलेटरी गुणधर्म असतात आणि दम्याची लक्षणे वारंवार येण्यापासून रोखण्यास मदत करतात. त्यात ऍलर्जी-विरोधी आणि दाहक-विरोधी गुण देखील असतात आणि ते ब्रोन्कियल ट्यूबच्या श्लेष्मल त्वचेची जळजळ कमी करते. तुळशी कफनाशक म्हणून देखील कार्य करते, ज्यामुळे फुफ्फुसातून अतिरिक्त श्लेष्मा बाहेर काढला जातो.
  दमा हा स्वास रोग म्हणून ओळखला जातो आणि तो वात आणि कफ या दोषांमुळे होतो. फुफ्फुसात, विकृत ‘वात’ विस्कळीत ‘कफ दोष’ सोबत मिसळून श्वसनमार्गात अडथळा निर्माण करतो. श्वास घेणे आणि श्वास घेणे कठीण आहे. तुळशीमध्ये कफ आणि वात संतुलित करणारे गुणधर्म आहेत, जे अडथळे दूर करण्यात आणि दम्याच्या लक्षणांवर उपचार करण्यात मदत करतात. 1. तुळशीच्या पानांच्या रसात 1 चमचे मध एकत्र करा. 2. दररोज 3-4 वेळा खा
• ताप : इम्युनोमोड्युलेटरी आणि अँटीबैक्टीरियल गुणधर्मांमुळे तुळशी शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती वाढवते. तुळशीमध्ये अँटीपायरेटिक आणि डायफोरेटिक गुणधर्म असतात, जे तापाच्या वेळी घाम वाढवण्यास आणि शरीराचे तापमान कमी करण्यास मदत करतात.
  तुळशीच्या पानांचा उपयोग ताप कमी करण्यासाठी केला जाऊ शकतो कारण त्याचे रसायन (कायाकल्प करणारे) गुणधर्म आहेत, जे रोग प्रतिकारशक्ती वाढवण्यास आणि संसर्गाचा सामना करण्यास मदत करतात. तुळशीकडा तयार करण्याच्या टिप्स: 1. एका भांड्यात 15-20 तुळशीची पाने, 1 चमचे किसलेले आले आणि 7-8 वाळलेल्या कालीमिर्चची पाने एकत्र करा. 2. एक भांडे पाणी उकळण्यासाठी आणा, नंतर तुळशी, आले आणि कालीमिर्च घालून 10 मिनिटे शिजवा. 3. चिमूटभर काळे मीठ आणि एक चतुर्थांश लिंबू टाका. 4. एका मिनिटासाठी बाजूला ठेवा. 5. तापावर उपचार करण्यासाठी, द्रव गाळून घ्या आणि उबदार प्या.
• ताण : तुळशी ही एक सुप्रसिद्ध अनुकूलक औषधी वनस्पती आहे जी लोकांना तणावाचा अधिक प्रभावीपणे सामना करण्यास मदत करू शकते. तणावामुळे अॅड्रेनोकॉर्टिकोट्रॉपिक हार्मोन (ACTH) चे प्रकाशन वाढते, ज्यामुळे शरीरातील कोर्टिसोल (तणाव संप्रेरक) पातळी वाढते. तुळशीचे युजेनॉल आणि उर्सोलिक ऍसिड कोर्टिसोलची पातळी कमी करून तणाव आणि तणाव-संबंधित समस्यांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत करतात. तुळशीचे इम्युनोस्टिम्युलंट आणि अँटिऑक्सिडंट गुणधर्म त्याच्या अनुकूलक गुणधर्मांमध्ये योगदान देऊ शकतात.
  तणाव हा सामान्यतः वात दोष असमतोलामुळे होतो आणि तो निद्रानाश, चिडचिडेपणा आणि भीतीशी संबंधित असतो. तुळशीमध्ये वात संतुलित करण्याची क्षमता आहे, जे दररोज वापरल्यास तणाव कमी करण्यास मदत करते. तुळशीकडा तयार करण्याच्या टिप्स: 1. 2 ग्लास पाण्यात 10 ते 12 तुळशीची पाने एकत्र करा. 2. कढईत उकळून अर्धा कप आवाज कमी करा. 3. गाळण्यापूर्वी मिश्रण खोलीच्या तापमानाला थंड होऊ द्या. 4. 1 चमचे मध चांगले मिसळा.
• हृदयरोग : वाढलेले कोलेस्टेरॉल आणि रक्तदाब पातळी तसेच तणावपूर्ण जीवनशैली या सर्वांमुळे हृदयविकाराचा धोका वाढू शकतो. तुळशीचे वात-संतुलन गुणधर्म तणाव कमी करण्यास मदत करतात, तर अम्मा-कमी करणारे गुणधर्म जास्त कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करण्यास मदत करतात. हे हृदयविकार टाळण्यास मदत करण्यासाठी एकत्रितपणे कार्य करते.
  तुळशीमुळे तणावामुळे होणारे हृदयविकार कमी होण्यास मदत होते. तुळशीचे युजेनॉल आणि उर्सोलिक ऍसिड कोर्टिसोलची पातळी कमी करून हृदयविकार सारख्या तणाव आणि तणाव-संबंधित विकार दूर करण्यासाठी मदत करतात. तुळशीमध्ये अँटिऑक्सिडेंट गुणधर्म देखील आहेत, जे मुक्त रेडिकल-प्रेरित हृदयाच्या लिपिड पेरोक्सिडेशनला प्रतिबंधित करण्यास मदत करतात. यामुळे हृदयविकाराचा धोका कमी होतो आणि हृदय निरोगी ठेवण्यास मदत होते.
• मलेरिया : तुळशीमध्ये मलेरियाविरोधी गुणधर्म असल्याचे सिद्ध झाले आहे. तुसलीतील प्रमुख घटक, युजेनॉल, डासांपासून बचाव करणारे गुणधर्म देते.
• अतिसार : अतिसाराच्या प्रकरणांमध्ये तुळशीच्या वापराचे समर्थन करण्यासाठी पुरेसे वैज्ञानिक पुरावे नाहीत.
  तुळशी पाचन अग्नी सुधारते, जे पचनास मदत करते आणि अतिसार (पचन अग्नी) च्या बाबतीत आराम देते. दीपन (भूक वाढवणारे) आणि पाचन (पचन) वैशिष्ट्यांमुळे, हे निरोगी जेवण पचन आणि अतिसार नियंत्रणात मदत करते.
• कान दुखणे : तुळशीचे बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ, दाहक-विरोधी आणि ऍलर्जीक गुणधर्म सूक्ष्मजीव संक्रमण किंवा ऍलर्जीक प्रतिक्रियांमुळे होणारे कानदुखी कमी करण्यास मदत करू शकतात.

Video Tutorial

तुळशीचा वापर करताना घ्यावयाची काळजी:-

अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, तुळशी (ओसीमम गर्भगृह) घेताना खालील सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.^(HR/3)

• तुळशीमुळे रक्तस्त्राव होण्याची वेळ वाढू शकते. रक्तस्त्राव विकार असलेल्या रुग्णांना किंवा रक्तस्त्राव होण्याचा धोका वाढवणारी औषधे घेतल्यास सावधगिरी बाळगण्याचा सल्ला दिला जातो.
• मानवामध्ये नीट अभ्यास केलेला नसला तरी, तुळशीमध्ये शुक्राणू-विरोधी (शुक्राणु अवरोधक) आणि प्रजनन-विरोधी प्रभाव असू शकतात.

• तुळशीचे सेवन करताना विशेष खबरदारी घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, तुळशी (Ocimum sanctum) घेताना खालील विशेष खबरदारी घेणे आवश्यक आहे.^(HR/4)

  • ऍलर्जी : तुळशीचा वापर फक्त डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखालीच केला पाहिजे जर तुम्हाला त्याची किंवा त्यातील घटकांची ऍलर्जी किंवा अतिसंवेदनशीलता असेल.
    तुळशीचा वापर फक्त डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखालीच केला पाहिजे जर तुम्हाला त्याची किंवा त्यातील घटकांची ऍलर्जी किंवा अतिसंवेदनशीलता असेल.
  • स्तनपान : नर्सिंग दरम्यान तुळशीचा वैद्यकीय वापर नीट समजलेला नाही. परिणामी, स्तनपान करताना तुळशीचे सेवन वैद्यकीय देखरेखीखाली केले पाहिजे.
  • मधुमेहाचे रुग्ण : तुळशी मधुमेहींना त्यांच्या रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करण्यास मदत करू शकते. परिणामी, मधुमेहविरोधी औषधांसह तुळशीचा वापर करताना, सामान्यत: नियमितपणे रक्तातील ग्लुकोज पातळी तपासण्याची शिफारस केली जाते.

  तुळशी कशी घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासानुसार, तुळशी (ओसीमम गर्भगृह) खाली नमूद केलेल्या पद्धतींमध्ये घेतली जाऊ शकते.^(HR/5)

  • तुळशी कॅप्सूल : तुळशीच्या एक ते दोन कॅप्सूल घ्या. दिवसातून दोनदा ते पाण्याने गिळावे.
  • तुळशीच्या गोळ्या : एक ते दोन तुळशीच्या गोळ्या घ्याव्यात. दिवसातून दोन वेळा ते पाण्याने गिळावे.
  • तुळशी पावडर : एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा तुळशी पावडर जिभेवर लावा. दिवसातून दोन वेळा ते पाण्याने गिळावे.
  • तुळशीचे थेंब : एक ग्लास कोमट पाण्यात एक ते दोन तुळशीचे थेंब टाका. दिवसातून एक ते दोन वेळा प्या.
  • शहा जीरा- तुळशीपाणी : अर्धा चमचा कारवे (शाह जीरा) आणि तुळशीची पाच ते सहा पाने एका ग्लास पाण्यात घ्या. हे मिश्रण निम्मे होईपर्यंत उकळवा. हे मिश्रण एक चमचे दिवसातून दोनदा उच्च तापमान कमी होईपर्यंत प्या.
  • तुळशीची चटणी : अर्धा मग तुळशीची पाने आणि कच्चा आंबा ब्लेंडरमध्ये घाला आता तुमच्या चवीनुसार काळे मीठ आणि साखर घाला. पेस्ट तयार करण्यासाठी व्यवस्थित मिसळा. रेफ्रिजरेटरमध्ये ठेवा आणि ते डिशसह देखील ठेवा.
  • तुळशीच्या पानांचा रस किंवा मधासोबत पेस्ट करा : तुळशीच्या पानांचा रस किंवा पेस्ट घ्या त्यात मध टाका दिवसातून एकदा लावा मुरुम तसेच चट्टे नियंत्रित करण्यासाठी.
  • नारळाच्या तेलासह तुळशीचे आवश्यक तेल : तुळशीचे महत्त्वाचे तेल घ्या. त्यात खोबरेल तेल घाला. डोक्यातील कोंडा नियंत्रित करण्यासाठी आठवड्यातून एक ते तीन वेळा टाळूवर लावा.

  तुळशी किती घ्यावी:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासानुसार, तुळशी (ओसीमम गर्भगृह) खाली नमूद केलेल्या प्रमाणात घेतली पाहिजे^(HR/6)

  • तुळशी कॅप्सूल : एक ते दोन कॅप्सूल दिवसातून दोनदा.
  • तुळशीची गोळी : एक ते दोन गोळ्या दिवसातून दोनदा.
  • तुळशीचा रस : दिवसातून एकदा पाच ते दहा मिलीलीटर, किंवा पाच ते दहा मिली किंवा तुमच्या गरजेनुसार.
  • तुळशी पावडर : एक चतुर्थांश ते अर्धा चमचा दिवसातून दोनदा, किंवा, दोन ते पाच ग्रॅम किंवा आपल्या गरजेनुसार.
  • तुळशीचे तेल : तीन ते चार थेंब, दिवसातून चार ते पाच वेळा, किंवा दोन ते पाच थेंब किंवा तुमच्या गरजेनुसार.
  • तुळशीची पेस्ट : दोन ते चार ग्रॅम किंवा तुमच्या गरजेनुसार.

  तुळशीचे दुष्परिणाम:-

  अनेक वैज्ञानिक अभ्यासांनुसार, तुलसी (ओसीमम गर्भगृह) घेताना खालील दुष्परिणाम विचारात घेणे आवश्यक आहे.^(HR/7)

  • कमी रक्तातील साखर
  • antispermatogenic आणि विरोधी प्रजनन प्रभाव
  • प्रदीर्घ रक्तस्त्राव वेळ

  तुळशीशी संबंधित वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न:-

  Question. तुळशीची पाने चघळणे हानिकारक आहे का?

  Answer. दुसरीकडे, तुळशीची पाने चघळणे, तोंडाचे आरोग्य चांगले ठेवण्यासाठी एक उत्कृष्ट आणि किफायतशीर पर्याय मानले जाऊ शकते. दुसरीकडे, तुळशीची पाने अनेकदा गिळण्याचा सल्ला दिला जातो.

  Question. तुळशीच्या रोपाला किती वेळा पाणी द्यावे लागेल?

  Answer. सर्वोत्तम परिणामांसाठी तुमच्या तुळशीच्या (पवित्र तुळस) रोपाला दिवसातून दोनदा पाणी द्या.

  Question. तुळशीला पवित्र वनस्पती का मानले जाते?

  Answer. तुळशी ही हिंदू धर्मातील एक पवित्र वनस्पती आहे आणि ती देवी तुळशीचे पृथ्वीवरील प्रकटीकरण असल्याचे मानले जाते, जी भगवान विष्णूची एक निष्ठावान अनुयायी होती.

  Question. तुळशीचे पाणी आरोग्यासाठी चांगले आहे का?

  Answer. तुळशीचे पाणी खरोखरच शरीर, मन आणि आत्म्याचे पोषण आणि पोषण करते आणि विश्रांती आणि आरोग्याची भावना देखील देते. तुळशी तोंडी आणि डोळ्यांचे आरोग्य सुधारते, रक्तसंचय आणि श्वसन समस्या दूर करते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करते. तुळशी मूत्रपिंडाच्या कार्यास देखील मदत करते आणि चहा किंवा कॉफी प्रमाणे शारीरिक अवलंबित्व स्थापित न करता शरीर डिटॉक्सिफाय करते.

  Question. तुळशीला विषारी केमिकल-प्रेरित जखमांपासून वाचवता येते का?

  Answer. तुळशी शरीरातील ग्लूटाथिओन सारख्या अँटिऑक्सिडंट संयुगांची पातळी वाढवते आणि सुपरऑक्साइड डिसम्युटेस आणि कॅटालेस सारख्या अँटिऑक्सिडंट एन्झाईम्सची क्रिया वाढवते, जे घातक रासायनिक-प्रेरित दुखापतीपासून संरक्षण करू शकते. हे पेशींच्या संरक्षणात आणि ऑक्सिजन किंवा इतर घातक रसायनांच्या कमतरतेमुळे तयार झालेल्या मुक्त रॅडिकल्सच्या स्कॅव्हेंजिंगमध्ये मदत करते.

  Question. रक्तस्त्राव विकार असल्यास मी तुळशी घेऊ शकतो का?

  Answer. तुळशीचे अर्क रक्त गोठणे कमी करण्यासाठी आणि रक्तस्त्राव होण्याचा धोका वाढवण्यासाठी अभ्यासात दर्शविले गेले आहे. त्यामुळे तुम्हाला रक्तस्त्राव होत असल्यास किंवा शस्त्रक्रिया होत असल्यास तुळशीपासून दूर रहा.

  Question. तुळशीमुळे डिप्रेशनशी लढण्यास मदत होते का?

  Answer. होय, तुळशीमधील अँटिऑक्सिडंट्स, जसे की व्हिटॅमिन सी, मनाला आराम आणि शांत करून हानिकारक तणाव कमी करण्यास मदत करतात. तुळशीतील पोटॅशियम रक्तवाहिन्यांना आराम देऊन रक्तदाब-संबंधित तणाव दूर करण्यास मदत करते. तुळशी, योगासनाप्रमाणे, एक आरामदायी प्रभाव प्रदान करते आणि औषधी औषधांवर होणारे प्रतिकूल परिणाम होत नाहीत.

  नैराश्य ही वातदोषाच्या असंतुलनामुळे उद्भवणारी मानसिक अवस्था आहे. वात संतुलित करण्याच्या गुणधर्मामुळे, दररोज तुळशीचे सेवन केल्याने नैराश्याची काही लक्षणे कमी होण्यास मदत होते, जसे की तणाव.

  Question. तुळशीची जखम भरून येण्यास मदत होते का?

  Answer. तुळशी त्वचेच्या नवीन पेशींच्या निर्मितीला प्रोत्साहन देऊन आणि जखमेच्या आकुंचन वाढवून जखमेच्या उपचारांना गती देते.

  रोपण (उपचार) वैशिष्ट्यांमुळे, तुळशी नैसर्गिक दुरुस्तीच्या यंत्रणेला प्रोत्साहन देऊन जखमेच्या उपचारांना मदत करते.

  Question. तुळशीचे तेल केसांसाठी चांगले आहे का?

  Answer. होय, तुळशीमध्ये व्हिटॅमिन के, प्रथिने आणि लोहाचे प्रमाण जास्त आहे, हे सर्व निरोगी, चमकदार केसांसाठी आवश्यक आहेत. त्याच्या अँटीफंगल आणि दाहक-विरोधी वैशिष्ट्यांमुळे, तुळशीच्या तेलाने आपल्या टाळूची मालिश केल्याने रक्त परिसंचरण वाढते, ज्यामुळे खाज सुटणे, केस गळणे आणि कोंडा कमी होण्यास मदत होते.

  SUMMARY

  आयुर्वेदात याला “”मदर मेडिसिन ऑफ नेचर” आणि “द क्वीन ऑफ नेचर” यासह विविध नावे आहेत. तुळशीचे बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारे, दाहक-विरोधी, अँटीट्यूसिव (खोकला आराम करणारे) आणि ऍलर्जीविरोधी गुण खोकल्यापासून मुक्त होण्यास मदत करतात. आणि सर्दीची लक्षणे.